تابلو برق چیست؟
تابلوهای برق صنعتی یا Electrical Enclosure شامل محفظه‌ای معمولاً از جنس فلز هستند که تجهیزات و قطعات مربوط به کنترل برق درون آنها نصب می‌شود. این تجهیزات و قطعات داخلی، با توجه به کاربرد تابلو برق می‌توانند متفاوت باشند. تابلو برق با هدف کنترل و همچنین توزیع انرژی الکتریکی به کار می‌رود.
استفاده از تابلو برق امکان کنترل و حفاظت مطمئن‌تری را فراهم می‌کند، هزینه سیستم را کاهش می‌دهد، تعمیر و نگهداری آن ساده‌تر است و ایمنی افراد را در برابر اتفاقاتی چون برق گرفتی بالاتر می‌برد.
تابلو برق یک محفظه برای نصب و سیم بندی تجهیزات الکتریکی یا الکترونیکی است که کلیدها و قطعات کنترلی و حفاظتی و لوازم نمایشگر (ولتاژ، جریان، فرکانس، توان، کسینوس فی و …) روی آن نصب می‌شوند تا جریان الکتریکی را در تجهیزات الکتریکی توزیع کند.
تفاوت تابلو برق با جعبه تقسیم چیست؟
- کاربرد: جعبه تقسیم در درجه اول برای داشتن اتصالات الکتریکی، محافظت از آنها در برابر عناصر و فراهم کردن وسیله ای برای اتصال به زمین استفاده می شود. در حالیکه تابلو برق نقطه توزیع مرکزی است که برق را از شرکت برق دریافت می کند و آن را در مدارهای مختلف در سراسر ساختمان یا سازه توزیع می کند.
- حفاظت: جعبه تقسیم از اتصالات سیم محافظت می کند، از تماس تصادفی جلوگیری می کند و خطر اتصال کوتاه یا آتش سوزی را کاهش می دهد. درحالی که تابلو برق شامل قطع کننده های مدار یا فیوزهایی است که مدارهای جداگانه را از اضافه بار یا خطا محافظت می کند. هنگامی که یک خطا رخ می دهد، قطع کننده قطع می شود یا فیوز منفجر می شود و جریان برق به آن مدار قطع می شود.
- محل نصب: جعبه های تقسیم معمولاً در جایی قرار دارند که سیم های الکتریکی به هم می رسند و امکان اتصال، اتصالات و پایانه ها را فراهم می کنند ولی تابلوی برق معمولاً در یک مکان به راحتی در دسترس، مانند اتاق تاسیسات، گاراژ، یا زیرزمین قرار دارد، تابلو برق به عنوان نقطه کنترل اولیه برای سیستم الکتریکی ساختمان عمل می کند.
- اجزاء: در داخل جعبه تقسیم، سیم ها با استفاده از مهره های سیم، بلوک های ترمینال یا سایر اتصالات تایید شده به هم متصل می شوند. خود جعبه کلید یا فیوز ندارد.اما در داخل یک تابلوی برق، قطع کننده های مدار (یا فیوزها در سیستم های قدیمی تر) را خواهید دید که مدارهای جداگانه را نظارت و محافظت می کنند. همچنین دارای یک قطع کننده اصلی است که می تواند برق کل ساختمان را قطع کند.
- استانداردها و مقررات ساخت: جعبه های تقسیم باید الزامات ایمنی و قوانین ساختمانی خاص را برای اطمینان از نصب و حفاظت مناسب داشته باشند. تابلوهای برق، مانند جعبه های اتصال، باید از قوانین و مقررات ایمنی خاصی پیروی کنند. برچسب گذاری مناسب مدارها و بازرسی های منظم برای حفظ ایمنی ضروری است.
به طور خلاصه، در حالی که هر دو جعبه تقسیم و پانل های الکتریکی یا تابلوهای برق نقش مهمی در سیستم های الکتریکی ایفا می کنند، جعبه های اتصال در درجه اول یک محفظه ایمن برای اتصالات سیم ایجاد می کنند، در حالی که پانل های الکتریکی به عنوان نقطه توزیع و حفاظت مرکزی برای مدارهای الکتریکی در یک ساختمان عمل می کنند.
اجزای تابلو برق
- بدنه تابلو برق
- کلیدها
- شینه و هادی
- تجهیزات اندازه گیری
- تجهیزات حفاظتی
- سیستم زمین(ارتینگ)
- سیستم ایترلاک
- مقره
- سیستم روشنایی چراغ های سیگنال
بدنه تابلو برق
قسمت فلزی که تجهیزات را محصور می کند. تجهیزات مختلف تابلو برق در داخل یا روی بدنه تابلو نصب می‌شوند و بدنه تابلو علاوه بر محلی برای استقرار تجهیزات، از آنها در برابر ضربات، گرد و غبار، شرایط آب‌وهوایی و... محافظت می‌کند. جنس بدنه تابلو برق از پلاستیک، آهن یا مواد کامپوزیتی است. عواملی مانند محل قرارگیری تابلو، محل ورود و خروج هادی‌ها، ساختمان تابلو، نوع دسترسی به اجزای آن و... در ضخامت ورق تابلو مؤثر هستند. ضخامت تابلو برق ها بسته به نیاز مشتری از ۰٫۹ میلیمتر تا ۲٫۵ میلیمتر متفاوت می باشد. در مکان های معمولی از ورق هایی با استاندارد ۱٫۵ میلیمتر استفاده می شود و برای مکان هایی که دارای رطوبت بسیار زیادی هستند مانند شهرهای شمالی ایران از ورق های با استاندارد ۲ میلیمتر استفاده می شود.
یکی از مواردی که باید در بدنه تابلو تعبیه شود، دریچه‌ای برای گردش هوای تابلو است. تعبیه این دریچه در تابلوهای فشار متوسط معمول‌تر است و در سقف آنها تعبیه می‌شود.
مورد دیگر که در بدنه تابلو برق باید به آن اشاره کرد، درجه حفاظت یا آی‌پی (IP) است. با توجه به محل نصب، الزاماتی برای حفاظت در برابر گرد و غبار و آب وجود دارد که در ساخت بدنه باید آنها را در نظر گرفت.
طراحی بدنه تابلو برق باید به گونه‌ای باشد که از تجهیزات داخلی در برابر انواع آسیب‌ها جلوگیری کند. معمولا بدنه تابلوها از پلاستیک، کامپوزیت یا آهن ساخته می‌شود. ضخامت ورق به کار رفته در تابلوها هم به فاکتورهای زیادی، ازجمله محل ورود و خروج هادی‌ها، محل قرارگیری تابلو، قابلیت دسترسی به تجهیزات تابلو، شکل تابلو و … بستگی دارد.
اگر لازم باشد برای تقویت بدنه از پروفیل هم استفاده می‌کنند. این کار باعث جلوگیری از آسیب رسیدن به تجهیزات هنگام وارد شدن ضربه می‌شود. بدنه تابلوهای برق یا همراه آن یا به صورت جداگانه ساخته می‌شود. ساخت بدنه باید علاوه‌بر تامین ایمنی لازم برای کاربران، باعث سهولت دسترسی به تجهیزات داخلی هم بشود. در برخی از تابلوهای فشار متوسط، برای تخلیه فشار حاصل از انفجار، دریچه‌ای را در سقف تابلو تعبیه می‌کنند.
همچنین تابلوهای برق جهت جلوگیری از وارد شدن شوک الکتریکی به کاربرانِ تجهیزات و حفاظت تجهیزات در برابر عوامل محیطی استفاده می‌شوند.
همچنین از دیگر کاربردهای تابلو برق، محافظت افراد در مقابل برق‌گرفتگی است. ضمن اینکه از تجهیزات درونی خود نیز در برابر تأثیر عوامل محیطی محافظت می‌کند.
کلید ها
کلید یکی از تجهیزات الکتریکی اساسی در تابلوهای برق است. کلیدها برای قطع و وصل جریان الکتریکی (از قبیل کلیدهای سلکتوری، غلتکی، بوش باتون، میکروسوئیچ، فلوتر سوئیچ و غیره … ) به کار می‌روند و باید آنها را به گونه‌ای انتخاب کرد که این عملکرد قطع و وصل را به بهترین نحو ممکن و بدون اثر حرارتی و دینامیکی انجام دهند.
این کلیدها بر اساس اهدافی که در طراحی مورد نظر است و با توجه به مواردی مانند عمق و ارتفاع نصب، فاصله قطعات، تعمیرات و نگهداری و... در بخش‌های مختلف تابلو تعبیه می‌شوند.
در حالت کلی، کلیدها را می‌توان در دو دسته قرار داد که یک گروه از آنها قطع و وصل را زیر بار انجام می‌دهند و گروه دیگر که در حالت بدون بار قطع و وصل می‌کنند.
کلیدهای قابل قطع و وصل زیر بار
این نوع کلیدها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در شرایط ولتاژ و جریان نامی و می‌توانند عمل قطع و وصل را انجام دهند و علاوه بر آن، در مدت زمان کوتاهی قابلیت تحمل جریان خطای بیش از جریان نامی را دارند. کلیدهای گردان، کلید فیوزهای تیغه‌ای، دژنکتورهای کشویی و تیغه‌ای فشار متوسط، از این نوع کلیدها هستند.
کلید‌هایی که در زیر بار قابلیت قطع و وصل ندارند، عمل کلیدزنی را در خطوط و ترانسفورماتورهای بدون بار، برای جداسازی مدار انجام می‌دهند. یکی از ویژگی‌های این کلیدها، قابل مشاهده بودن کنتاکت‌هایشان است که موجب افزایش سطح ایمنی افراد در هنگام کار تعمیرات و نگهداری می‌شود. سکسیونر و سوئیچ‌های چاقویی از این نوع کلیدها هستند.
این کلیدها بر اساس اهدافی که در طراحی مورد نظر است و با توجه به مواردی مانند عمق و ارتفاع نصب، فاصله قطعات، تعمیرات و نگهداری و... در بخش‌های مختلف تابلو تعبیه می‌شوند.
یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین کلیدهای قطع و وصل در زیر بار، مدارشکن‌ها یا کلیدهای قدرت هستند که در ولتاژ و جریان نامی ساخته و ارائه می‌شوند. کلیدهای قدرت که گاهی به آنها دژنکتور نیز می‌گویند، نقش مهمی را در قطع و وصل مدار و همچنین، حفاظت از آن بر عهده دارند.
هادی ها
برای اتصال و ارتباط الکتریکی تجهیزات تابلو، باید از هادی‌هایی استفاده کرد که معمولاً در دو فرم سیم و شینه هستند. جنس بیشتر این هادی‌ها مس است و در مواردی ازآلومینیوم نیز استفاده می‌شود.
تجهیزات اندازه گیری
تجهیزات اندازهگیری، همان‌گونه که از نامشان پیداست، بسته به اهداف الزامات مورد نظر، پارامترهای مختلفی از قبیل جریان، ولتاژ، دما و... را اندازهگیری می‌کنند. از این تجهیزات می‌توان به ولت متر، آمپر متر ، فرکانس متر، کسینوس فی متر، وات‌متر، ترانس جریان و... اشاره کرد.
تجهیزات حفاظتی
تجهیزات حفاظتی مانند رله،فیوز و... برای حفاظت مدار در مواردی مانند اضافه جریان، اتصال کوتا، خطای فاز و... به کار می‌روند.
تجهیزات حفاظتی
تجهیزات حفاظتی مانند رله، فیوز و... برای حفاظت مدار در مواردی مانند اضافه جریان، اتصال کوتا، خطای فاز و... به کار می‌روند.
اینترلاک (قفل داخلی)
سیستم قفل داخلی یا اینترلاک، سیستمی برای جلوگیری از رخ دادن حوادث ناخواسته است که در تابلو برق تعبیه می‌شود. اینترلاک هم می‌تواند مکانیکی و هم الکتریکی باشد. اینترلاک ساز و کاری را فراهم می‌آورد که قطعات نتوانند به گونه‌ای عمل کنند که در عملکرد سایر قطعات تداخل داشته باشند. برای مثال، سکسیونر همیشه باید پس از مدارشکن یا همان کلید اصلی قطع شود. اینترلاک مکانیکی معمولاً روی در تابلو برق قرار گرفته و وقتی در باز شود، اتصال به زمین برقرار شده و خطر اشخاص را تهدید نمی‌کند.
سیستم اتصال زمین
اتصال زمین برای حفاظت جان افراد و موجودات زنده در برابر برق‌گرفتگی از طریق برق‌دار شدن بخش‌های فلزی غیرمداری سیستم به کار می‌رود.
معمولاً هر سلول تابلو به صورت مجزا به هادی اتصال به زمین متصل می‌شود. در اتصال به زمین، بخش‌های فلزی که در مدار الکتریکی قرار ندارند (مانند در تابلو و بدنه فلزی برخی تجهیزات)، باید به هادی زمین اتصال داشته باشند و اصطلاحاً زمین شوند. تجهیزاتی که باید زمین شوند، به شینه اتصال زمین متصل می‌شوند.
انواع تابلو برق
تابلو برق را می‌توان از چند جنبه دسته‌بندی کرد. این جنبه‌ها کاربرد، محل نصب و سطح ولتاژ هستند.
از نظر سطح ولتاژ معمولا به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ تابلوهای فشار متوسط و فشار ضعیف
تابلو برق فشار متوسط
این تابلوها جریان ولتاژ بین1 تا 36 کیلو ولت دارند. معمولا تابلوهای فشار متوسط به شکل چند سلولی مونتاژ می‌شوند. این تابلوها تجهیزات مختلفی، ازجمله ترانسفورماتورهای اندازهگیری جریان، باس بار، کلیدهای قدرت، رله، کلیدهای جداکننده زمین و … را دارند. این تابلوها به طور کلی به 3 دسته زیر تقسیم می‌شوند:
- تابلو فشار متوسط سنتی
- تابلو فشار متوسط کشویی
- تابلو فشار متوسط کمپکت
تابلو برق فشار ضعیف
تابلو برق فشار ضعیف یکی از رایج‌ترین تابلو برق‌های موجود است که در ساختمان‌های مسکونی یا خانه‌های کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرد. با استفاده از این تابلو برق‌ها کیفیت تجهیزات حفظ شده و عمر آنها افزایش پیدا می‌کند. از طرف دیگر باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های شما می‌شود.
روی این وسیله تجهیزات اندازهگیری، حفاظتی، کنترلی، تنظیم‌کننده، نشانگر و … قرار می‌گیرند. به این ترتیب کلیه اتصالات مکانیکی و الکتریکی ساختمان را کنترل می‌کند. سطح ولتاژ این تابلوها معمولا کمتر از 1000 ولت است. این تابلو برق‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم:
- تابلو کنتوری
- تابلو دیماندی
- تابلو ترمینال
- تابلو چنج اور
- تابلو قدرت و توزیع
- تابلو مرکز کنترل موتور
روش های نصب تابلو برق
تابلوهای برق به دو روش قابل نصب هستند، بیرونی و درونی
تابلوهای برق بیرونی (فضای باز)
همانطور که از عنوان آنها پیداست در محیط و فضای باز نصب می‌شوند. این تابلوها باید مقاومت لازم در برابر عوامل مختلف محیطی را داشته باشند. ورقه به کار رفته در این تابلوها نباید کمتر از 2 میلیمتر باشد. این تابلوها معمولا 120 سانتی متر ارتفاع و 40 سانتی متر عمق دارند. برای نصب مناسب آنها، باید نکات زیر را رعایت کنید:
- برای درب تابلو حتما قفل مناسب تهیه کنید.
- به غیر از درب جلو تمامی درزها باید آب‌بندی شوند.
- محفظه تابلو را روی سکویی با ارتفاع حداقل 20 سانتی متری قرار دهید.
- برای رنگ تابلو از رنگ‌های ضد آفتاب استفاده کنید.
تابلوهای برق داخلی ( فضای بسته)
از این تابلو برق در محیط‌های سرپوشیده استفاده می‌شود. این تابلوها هم وظیفه حفاظت از تجهیزات در برابر حوادث ناخواسته را دارند. تابلوهای درونی ابعادی معادل 220 (ارتفاع)، 90 (عرض) و 60 سانتی متر (عمق) دارند. این تابلوها به دو نوع ایستاده و دیواری تقسیم می‌شوند. برای نوع ایستاده از ورقه 2 میلی‌متری استفاده می‌شود و وجود اسکلت نگهدارنده پروفیل یا نبشی ضروری است. برای تابلو دیواری از ورقه‌ای به ضخامت 1.25 تا 1.50 میلی متر استفاده می‌شود.
مراحل سفارش گذاری تابلو برق
- ارسال اسناد و نقشه های ساخت توسط مشتری
- برسی نقشه ها و مشخصات فنی فهرست لوازم و تجهیزات بطور دقیق با توجه به مارک و ارائه پیشنهاد توسط تیم کالاک
توضیحات مشخصات فنی
اجرای تاسیسات برقی می بایست مطابق با استاندارد IEC، و همچنین مقررات ملی ساختمان ایران (مبحث13) و نشریه 110 سازمان مدیریت و برنامه ریزی باشد.
در برخی موارد علائم نشان داده شده در نقشه بزرگتر از مقیاس واقعی می باشد و مکان فیزیکی نشان داده شده تقریبی است. محل دقیق نصب تجهیزات برقی میبایست در حین اجرا توسط مهندس ناظر تعیین شود.
پیمانکار موظف است قبل از اجرا کلیه نقشه های برقی را با نقشه های تاسیسات مکانیک سازه معماری بررسی کرده و در صورت وجود هرگونه ابهامی با دستگاه نظارت هماهنگی نماید.
نمونه نقشه ها
- تایید شماتیک چیده مان تجهیزات تابلویی توسط مشتری
- شروع مراحل ساخت و تحویل تابلو برق حداکثر تا 15 روز کاری
- تحویل نقشه ها و شماتیک های اجرایی همزمان با تحویل کالا