درباره کلید محافظ جان (RCCB)

کلید محافظ جان (RCCB) چیست؟

کلید محافظ جان(RCCB) وسیله ای برای تشخیص جریان نشتی می باشد که در صورت تشخیص، دستگاه به طور خودکار، مدارهای تحت نظارت را قطع می کند و در نتیجه به جلوگیری از خطر آتش سوزی یا برق گرفتگی و نجات جان افراد کمک می کند. به همین جهت RCCB به عنوان کلید محافظ جان در بین افراد شناخته می شود. RCCB ها بسیار حساس تر از فیوز ها و قطع کننده های معمولی مدار مانند MCB هستند و محافظت بیشتری در برابر شوک الکتریکی ایجاد می کنند. RCCB ها وسایل ایمنی با ارزشی هستند و برای هر کسی که با برق سروکار دارد، داشتن چنین محافظی ضروری است. این وسیله طیف کاربردی وسیعی از ساختمان ها گرفته تا مدارهای منفرد و تک تک تجهیزات را دربر می گیرد.

RCCB مخفف چیست؟

RCCB مخفف Residual Current Circuit Breakers (قطع کننده مدار جریان باقیمانده) است. این دستگاه ها ممکن است به عنوان دستگاه تشخیص جریان نشتی (RCD: Residual Current Device) نیز شناخته شوند. در ایالات متحده و کانادا، ممکن است با آنها به عنوان قطع کننده مدار خطای زمین (GFCI: ground fault circuit interrupters) مواجه شوید.RCCB به عنوان کلید محافظ جان در بین افراد شناخته می شود.

مشخصات فنی کلید محافظ جان

کلید محافظ جان

ساختار و نحوه ی عملکرد RCCB

RCCB طراحی شده است تا خطر آتش سوزی الکتریکی و شوک های الکتریکی بالقوه بسیار خطرناک را تا حد زیادی کاهش دهد.

کلید محافظ جان چگونه کار می کند؟

نحوه عملکرد کلید محافظ جان اینگونه است که با مقایسه جریان سیم های رفت و برگشت در مدار تک فاز اگر متوجه نشتی؛ هر چند ناچیز که حتی با فیوز هم قابل شناسایی نیست، شود در کمتر از چند صدم ثانیه مدار را قطع کرده و تا زمانی که اختلاف جریان (نشتی جریان) برطرف نشود اجازه وصل مجدد جریان و راه اندازی مدار را نمی دهد. کلید محافظ جان نمیتواند تجهیز مناسبی در برابر اتصال کوتاه و یا جریان بیش حد باشد. کلید محافظ جان به دلیل خودداری از نشتی جریان میتواند علاوه بر حفظ جان افراد از تجهیزات صنعتی هم محافظت کند. کلید محافظ جان برای محافظت از انسان، در صورت رسیدن به جریان ۳۰ میلی آمپر، عمل می‌کند. به این صورت که با مقایسه جریان رفت و برگشت متوجه اختلاف جریان می‌شود و جریان ورودی را قطع می‌کند. سرعت عملکرد کلیدهای محافظ جان به صورتی است که در حد میلی ثانیه جریان را قطع می کنند و به این صورت از وقوع هرگونه خطر احتمالی جلوگیری می‌کنند. از کلیدهای محافظ جان با حساسیت بیشتر یعنی ۳۰۰ میلی آمپر، بیشتر برای حفاظت از تجهیزات صنعتی و قطعات الکتریکی استفاده می‌شود.

مکان نصب مناسب برای کلید محافظ جان کجاست؟

حفاظت RCCB را می توان روی برد فیوز یا سوکت های جداگانه از طریق محافظ RCCB یکپارچه نصب کرد. RCCB های نصب شده روی تخته فیوز، اغلب ترجیح داده می شوند؛ زیرا می توانند از چندین سوکت در یک مدار محافظت کنند. اگرچه RCCB ها برای قطع کردن در صورت عدم تعادل الکتریکی و شوک طراحی شده اند، اما در برابر جریان بیش از حد یا اتصال کوتاه محافظت نمی کنند. با استفاده از دستگاه های جریان باقیمانده که به درستی نصب شده و نگهداری می شوند، می توان از صدمات و تلفات در محل کار و در مدارات الکتریکی جلوگیری کرد.نشتی های قبل از کلید محافظ جان پوشش حفاظتی ندارد، به عبارت دیگر اگر کلید محافظ جان در تابلوی کنتور نصب شود، این کلید حفاظت از سیم ها را از تابلو تا آخرین انشعاب انجام می دهد. اما اگر کلید در تابلوی ساختمان نصب شود، از سیم های تابلوی اصلی حفاظت نمی کند.

انواع کلید ها یا وسایل تشخیص جریان نشتی در سیستم های TN -S قابل استفاده است. در سیستم های TN حرف T نشان دهنده ی این است که نقطه خنثی در سیستم الکتریکی متصل به زمین شده است؛دومین حرف نشان دهنده چگونگی اتصال بدنه هادی به زمین می باشد، حرف N نشان می دهد که بدنه هادی را به نقطه ای دیگر متصل کرده اند و آن نقطه است که به زمین اتصال دارد.

مطابق با شیوه بهره گیری از نول می توان به بررسی دو سیستم TNS و TNC پرداخت:

TNS: در این سیستم از یک هادی محافظتی به صورت جداگانه بهره گرفته می شود.

TNC: در تمامی قسمت ها، هادی به صورت مشترک و به عنوان هادی محافظتی و خنثی به کار گرفته می شود.

در اصل سیستم توزیع نیرو در تاسیسات بعد از کلید نمی تواند TN –C باشد. بنابراین استفاده از این وسایل در سیم کشی های سنتی بدون هادی حفاظتی PE ممنوع است.

اگر کلید یا وسیله حفاظتی جریان نشتی با کلید مینیاتوری به صورت اشتراکی یک واحد تشکیل داده باشد، باید آخرین وسیله ی حفاظتی نصب شده در طرف مصرف مدار باشد. به عبارت دیگر استفاده از آن به عنوان جایگزینی برای کلید مینیاتوری درست نیست.

کنتاکت کمکی محافظ جان

لوازم جانبی محافظ جان شامل یک کنتاکت کمکی باز و بسته است که می تواند از این طریق قطع یا وصل بودن محافظ جان را مشخص کند. کنتاکت کمکی با نام اختصاری IOF در مدار شناخته می شود.

مزایای کلید محافظ جان

محافظت افراد از برق گرفتگی
جلوگیری ازنشتی جریان
محافظت از تجهیزات صنعتی
نصب سریع و آسان

انواع کلید محافظ جان(کلید جریان باقیمانده)

کلید های محافظ جان بر اساس حساسیت به دو نوع تقسیم بندی می شوند:

تک فاز
سه فاز

انواع کلید محافظ جان(کلید جریان باقیمانده)

مدار کلید محافظ جان

تجهیزات الکتریکی که نیاز به کلید محافظ جان دارند

تجهیزات الکتریکی دستی، به عنوان مثال مته، اره، سشوار و چاقوی برقی

تجهیزات الکتریکی که در حین کار جابجا می شوند، از جمله چکش، ماشین چمن زنی برقی، صیقل دهنده کف و سیم کشی

تجهیزات الکتریکی که به گونه‌ای عمل می کنند یا جابه‌جا می‌شوند که احتمال خرابی و نشتی جریان در آن ها بالاست، برای مثال دستگاه های جوشکاری برق، میکسرهای سیمان برقی، اره‌های نیمکتی قابل حمل و دستگاه هایی که سیم‌های کششی و پیچ دار دارند.

انواع RCCB

انواع مختلفی از RCCB موجود است که هر کدام به بهترین وجه برای برنامه ها و محیط های مختلف مناسب هستند. این انواع را می توان به روش های مختلفی طبقه بندی کرد و اطمینان از نصب مناسب ترین RCCB در هر مدار معین بسیار مهم است.

استانداردهای ISIR 6700) و (IEC 61008

کاربرد های مناسب	خانگی یا صنعتی	نوع
جعبه فیوز و واحد مصرف کننده همچنین می توان آنها را برای محافظت از یک یا چند مدار سیم کشی کرد	خانگی	RCCB های ثابت
مکان های خطرناک تر مانند فضای باز یا بیرون از حمام	خانگی	پریزهای سوکت با RCCB های یکپارچه
وصل کردن وسایل و تجهیزات مانند ماشین چمن زنی برقی در صورت عدم وجود پریز برق ثابت یا RCCB RCCB های قابل حمل برای وصل شدن به هر پریز برق استاندارد طراحی شده اند	خانگی	RCCB های قابل حمل
جریان خطا سینوسی و هم فرکانس منبع تغذیه باشد	صنعتی	نوع AC
صفحات گرمایشی که در آنها یک مدار یکسو کننده تک فاز جریان باقیمانده DC ضربانی ایجاد می کند.	صنعتی	نوع A
تهویه مطبوع که در آن موتورهای تک فاز توسط یک درایو با سرعت متغیر کنترل می شوند	صنعتی	نوع F
موتورهای سه فاز با سرعت متغیر کنترل می شوند	صنعتی	نوع B

جریان باقیمانده بسته به ویژگی های بار می تواند شکل موج های مختلفی داشته باشد، بنابراین انواع مختلفی از کلید محافظ جان وجود دارد تا اطمینان حاصل شود که دستگاه ها برای مقابله با هر مشکلی مجهز هستند.

تست کلید محافظ جان

RCCBها باید به طور منظم مورد آزمایش قرار گیرند تا اطمینان حاصل شود که آنها به درستی و همانطور که انتظار می رود کار می کنند. به عنوان یک قاعده کلی، RCCB های ثابت و سوکت باید تقریباً هر سه ماه یکبار آزمایش شوند. با این حال، RCCB های قابل حمل باید هر بار که استفاده می شوند آزمایش شوند. برای اطمینان از اینکه RCCB ها را به درستی در ملک یا برد مدار خود نصب کرده اید، باید مطمئن شوید که آنها در فواصل زمانی منظم آزمایش می شوند. خبر خوب این است که RCCB ها دستگاه هایی هستند که به راحتی قابل آزمایش و تنظیم مجدد هستند.هر RCCB با یک دکمه تست نصب می شود. این دکمه یک نشتی ایمن و کوچک ایجاد می کند. هر RCCB با یک دکمه تنظیم مجدد نصب می شود. این دکمه هادی ها را پس از رفع عیب دوباره وصل می کند. این دستگاه های سیم کشی الکتریکی به گونه ای طراحی شده اند که به سرعت و به طور خودکار یک مدار را هنگامی که تشخیص دهد که جریان الکتریکی بین هادی های تغذیه و برگشت یک مدار نامتعادل است، جدا می کند. هر گونه اختلاف بین جریان ها در این هادی ها نشان دهنده جریان نشتی است که خطر شوک ایجاد می کند.

راهنمای گام به گام تست کلید محافظ جان

یک دستگاه لامپ کوچک را به پریز وصل کنید و مطمئن شوید که کار می کند. آن را روشن بگذارید.
اطمینان حاصل کنید که برق به طور ایمن به RCCB وصل شده است و کلید اصلی روشن است.
تمام وسایل الکترونیکی دیگر خود مانند تلویزیون و رادیو را خاموش کنید.
دکمه تست را روی RCCB خود فشار دهید، اما انگشت خود را روی دکمه تست پایین نگه ندارید. در این مرحله، RCCB شما باید کار کند، یعنی دستگاه را خاموش کنید. اگر کار نمی کند، باید آن را توسط یک متخصص بررسی کنید.
پس از فشار دادن دکمه تست و خاموش شدن RCCB ها، بررسی کنید که لامپ کوچک شما اکنون خاموش است. شما باید لامپ را در اطراف چندین نقطه برق حرکت دهید و اطمینان حاصل کنید که وقتی به هیچ یک از آنها وصل نمی شود، روشن نمی شود.
پس از اتمام تست، می توانید RCCB خود را دوباره روشن کنید و بررسی کنید که لامپ در صورت وصل شدن مجدد به نقطه برق کار می کند.

RCCB های دو قطبی هر دو هادی برق دار و برگشتی را در صورت بروز خطا قطع می کنند، اما RCCB های تک قطبی فقط هادی برق دار را قطع می کنند.